Merchandise is alles. Ik zat ooit op het zesde verjaardagsfeest van mijn nichtje, waar ik Frozen-taart van een Frozen-bord at terwijl de jarige Frozen-feesthoedjes uitdeelde. Later gaf ze, gekleed in haar Frozen-jurk, een dansoptreden (ik geef een Frozen poster aan de eerste die raadt op welk lied ze dat deed). Waarom zou je genoegen nemen met de miljoenenwinst van je originele product, als je ook miljárden op kunt strijken met de verkoop van alle rotzooi waar je de naam van dat product op kwijt kunt?
Het zal dan ook niemand verbazen dat het succesvolle bordspel Catan niet alleen een hoop uitbreidingen heeft, maar ook een korte film, een set knuffels en, sinds 2022, een eigen boek. Arran bood aan dat boek voor mij te kopen als ik er een recensie van zou schrijven. Ik zeg nooit nee tegen een gratis boek, maar na het lezen van Catan zou ik willen dat ik deze keer een uitzondering had gemaakt.
Catan begint in het Noordland (Scandinavië) van de 8ste eeuw. De broers Thorolf, Digur en Yngvi helpen de twee oudste dochters een lokaal stamhoofd te ontsnappen aan een ellendig huwelijk. Ze worden hiervoor gestraft met een verbanning van maar liefst zeven jaar. Ze besluiten die tijd te vullen met het stichten van een kolonie op het eiland Catan, waar hun vriend Egil prachtige verhalen over vertelt. Na een levensgevaarlijke reis belanden ze op het verkeerde eiland, maar vanwege het prettige klimaat en de overvloed aan grondstoffen besluiten ze er te blijven en het eveneens de naam Catan te geven. Al snel blijkt dat ze allemaal verschillende plannen hebben voor hun kolonie en dat die plannen behoorlijk met elkaar botsen.
Zoals gezegd vertelt Catan het verhaal van Thorolf, Digur en Yngvi, maar we krijgen ook het perspectief van een aantal andere personages. Waaronder Asla en Stina, de vrouwen die door de broers zijn geholpen, het weesmeisje Carla dat zich bij de kolonisten aansluit en Yngvi’s beste vriend, Gregor, een Romeinse priester. Met zo’n hoeveelheid aan perspectieven is het een uitdaging om alle personages een interessant karakter te geven. Klaus Teuber slaagt hier helaas niet in. De broers zijn clichés: de leider (Thorolf), de zwijgzame vechter met het grote hart (Digur), de charmeur die de ware liefde ontdekt (Yngvi). De vrouwen zijn allemaal wijs, zorgzaam en nauwelijks van elkaar te onderscheiden. Opvallend genoeg bedankt Klaus Teuber één van zijn vertalers voor haar aanmoediging ‘om de vrouwelijke personages meer diepgang te geven’. Óf hij heeft dit advies volledig genegeerd óf er bestaat een oud manuscript waarin Asla & Co een stel sekspoppen waren.
Het helpt niet mee dat de personages regelmatig heftige emoties voelen en zich daar binnen een paar uur – als het een héél heftige emotie is, een paar dagen – overheen lijken te zetten. Het ergste voorbeeld hiervan was een hoofdstuk waarin Stina in een situatie belandt die ik, zonder spoilers te geven, een bloedbad kan noemen. Ze wordt gered door Digur. Aan het begin van de pagina is ze nog helemaal overstuur, maar aan het einde krijgen we dit:
“Ik zal je één van mijn knechten sturen […] En bovendien heb je nog een jong hulpje” zei Digur vrolijk, terwijl hij naar Stina keek, die zijn blik beantwoordde met een ondeugende grijns” (92).
Ja, het is verschrikkelijk dat er mensen zijn afgeslacht, maar een kans om met Digur te flirten moet je natuurlijk nooit laten liggen!
Een paar dagen later wordt Asla aangerand en steekt ze de man neer. Het is duidelijk een traumatische gebeurtenis voor haar:
“Er brak iets in haar […] Ze schreeuwde haar pijn uit naar de wereld, maar haar tranen konden de duisternis en angst niet wegwassen” (158).
Maar ook weer niet zó traumatisch dat het langer dan twee weken in haar hoofd blijft hangen. Ik was het zelf inmiddels compleet vergeten, totdat ik dit boek weer doorbladerde voor deze recensie. Blijkbaar waren die duisternis en angst toch best makkelijk weg te wassen.
De gevoelens van de personages in Catan doen denken aan de woedeaanvallen van een peuter: heel dramatisch op het moment zelf, maar een uur later alweer verdwenen. Dat maakt dat die personages nooit echt tot leven komen.
Ook de thema’s die Teuber aansnijdt komen niet goed uit de verf. Dat is jammer, want ze zijn hartstikke interessant. De kolonisten van Catan (ik kon het niet laten) zien hun avontuur als een kans om te breken met oude rollen en opvattingen. Asla probeert vrouwen een stem te geven, Yngvi wil een democratisch bestuur opzetten. Thorolf, die zichzelf als de absolute leider van de kolonisten beschouwt, verzet zich met harde hand tegen alle mogelijke veranderingen.
Dit is een boeiend conflict, maar Teuber doet er weinig mee. Yngvi en Thorolf praten over een nieuw idee, Yngvi is voor, Thorolf is tegen, het gesprek loopt vast. Asla verdedigt Yngvi’s standpunt, Thorolf is tegen, het gesprek loopt vast. Dit patroon herhaalt zich keer op keer en de boodschap is steeds hetzelfde: Yngvi en Asla zijn goed, Thorolf is slecht. Nieuw is goed, oud is slecht. Geen nuance, geen spanning, zo is het en niet anders.
Klaus Teuber heeft goede ideeën, maar het lukt hem niet om ze uit te werken. Catan lijkt een kladversie van een roman, waarin de belangrijkste gebeurtenissen even snel op papier zijn gezet om alles later verder uit te werken. De Nederlandse vertaling die ik heb gelezen doet daar nog een schepje bovenop met de enorme hoeveelheid typfouten die erin zitten. Woorden missen of staan dubbel, letters worden verwisseld, volgordes kloppen niet. Om een voorbeeld te geven, op bladzijde 512 tref ik dit aan: “En wat ik zwanger van je was? Zou me dan wil tegen willen houden?”
Catan is een slecht verhaal in een nog slechtere vertaling. Geen wonder dat ik zo cynisch ben over merchandise.
Geef een reactie